Centrum Kultury Zamek

W pokoju pachnie herbatą z cytryną i drewnem mebli. Na stoliku leży otwarta książka, rozwiązywane krzyżówki, okulary i mały kwiatek w doniczce. Pan Tadeusz, 72-letni mieszkaniec poznańskiej Wildy, osoba leżąca, wraz z żoną, panią Teresą, czekają dziś na wyjątkowych gości – osoby artystyczne z Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, które zagrają dla nich koncert na harfie celtyckiej z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych.

– Lubię, jak coś się dzieje, lubię muzykę… czegoś takiego jeszcze nie doświadczyliśmy – mówi pani Teresa z uśmiechem. – Koncert w domu!

W koncercie, na zaproszenie domowników, wzięła udział również ich sąsiadka, w towarzystwie energicznego czworonoga.

Tak wyglądają „Kulturalne Domówki” – projekt realizowany przez Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu. To program, który przenosi kulturę tam, gdzie na co dzień trudno jej dotrzeć – do Domów Pomocy Społecznej, Dziennych Domów Opieki oraz prywatnych mieszkań osób starszych. Dla wielu uczestników i uczestniczek to nie tylko wydarzenie artystyczne, ale przede wszystkim spotkanie z drugim człowiekiem.

„Zamek Otwarty: Kulturalne Domówki” to inicjatywa skierowana do seniorów i seniorek zależnych – osób starszych z ograniczoną samodzielnością psychofizyczną, które z powodu wieku, choroby czy barier architektonicznych nie mogą uczestniczyć w życiu kulturalnym miasta. Celem projektu jest przełamywanie tych barier, tworzenie przestrzeni spotkania i wspólnoty, a także budowanie poczucia, że kultura jest dla wszystkich – niezależnie od wieku i sprawności.

– Widzimy w naszych uczestnikach i uczestniczkach nie tylko odbiorców i odbiorczynie, ale współtwórców i współtwórczynie kultury – mówi Ewa Jańczak, koordynatorka projektu z Centrum Kultury ZAMEK. – Każde spotkanie jest inne. W jednym mieszkaniu rozbrzmiewa muzyka sprzed lat, w innym uczestnicy malują, czytają wspomnienia albo opowiadają o swojej młodości. W tych historiach jest ogrom emocji, ale też siła i potrzeba bycia częścią czegoś większego.

Projekt realizowany jest od stycznia do grudnia 2025 roku i obejmuje aż 68 różnorodnych wydarzeń: koncerty, warsztaty artystyczne i kompetencyjne, spotkania z artystami i artystkami, przedstawienia i działania terapeutyczne. Wszystko odbywa się w kameralnej formule, dostosowanej do indywidualnych potrzeb uczestników i uczestniczek. Każde wydarzenie projektowane jest z myślą o osobach z ograniczeniami zdrowotnymi, także tych w przebiegu chorób neurologicznych, po udarach czy z zaburzeniami pamięci.

Działania mają nie tylko wymiar kulturalny, ale też społeczny i emocjonalny. Muzyka, teatr i rozmowa stają się narzędziami komunikacji, wspierają pamięć, budują relacje i przeciwdziałają samotności. Dla wielu uczestników i uczestniczek to pierwszy od dawna moment, kiedy ktoś ich słucha, kiedy mogą opowiedzieć o sobie i poczuć, że ich doświadczenie ma znaczenie.

Zespół projektu tworzy każde spotkanie w duchu uważności i dialogu. Współpracują z artystami i artystkami, terapeutami i terapeutkami oraz ekspertami i ekspertkami, którzy pomagają dopasować formy działań do osób z różnymi potrzebami. Tematyka warsztatów i spotkań często odwołuje się do wspomnień z dzieciństwa, lokalnych tradycji i historii Poznania. W ten sposób kultura staje się także narzędziem terapii – budzi pamięć długotrwałą, aktywizuje zmysły, wzmacnia poczucie tożsamości i przynależności.

„Kulturalne Domówki” to także inicjatywa integrująca różne środowiska. Oprócz seniorów i seniorek uczestniczą w nich opiekunowie i opiekunki, sąsiedzi i sąsiadki, wolontariusze i wolontariuszki, a czasem również młodzi artyści i artystki. Działania często odbywają się w małych grupach, co sprzyja tworzeniu relacji i daje poczucie bezpieczeństwa. – Kiedy zaczynaliśmy, myśleliśmy o projekcie kulturalnym, ale dziś wiemy, że to coś więcej – mówi Jańczak. – To sposób na budowanie więzi, na odzyskanie wspólnoty, którą wielu starszych ludzi utraciło.

Projekt powstał na podstawie wieloletnich badań społecznych prowadzonych przez zespół Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu. Analizy te ujawniły, jak duża część poznańskich seniorów i seniorek doświadcza wykluczenia kulturowego i społecznego. Właśnie dlatego każde działanie jest tu przemyślane i oparte na rzeczywistych potrzebach odbiorców i odbiorczyń. Projekt realizowany jest we współpracy z Domami Pomocy Społecznej przy ulicach Ugory, Konarskiego i Zamenhofa, Fundacją PETRA Senior oraz Stowarzyszeniem „mali bracia Ubogich”. Partnerzy pomagają w rekrutacji uczestników i uczestniczek, zapewnieniu wsparcia podczas wydarzeń, także tych o o charakterze wytchnieniowym, które przynoszą ulgę opiekunom i opiekunkom osób starszych.

Zespół planuje również rozwijanie działań sąsiedzkich – tworzenie małych grup seniorów i seniorek mieszkających samotnie w jednej kamienicy, którzy będą mogli wspólnie uczestniczyć w warsztatach i spotkaniach. W ten sposób kultura staje się pretekstem do nawiązywania kontaktów i przeciwdziałania izolacji.

„Zamek Otwarty: Kulturalne Domówki” to kontynuacja działań rozpoczętych w 2018 roku w ramach programu „Zamek Otwarty”. Przez siedem lat zrealizowano już ponad 60 wydarzeń, które udowodniły, że kultura może docierać wszędzie – nawet tam, gdzie wcześniej nie miała dostępu. To przykład nowoczesnego, wrażliwego podejścia do kultury, która nie wyklucza, lecz otwiera i łączy.

Projekt „Zamek Otwarty: Kulturalne Domówki” realizowany jest przez Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu od stycznia do grudnia 2025 roku i dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Partnerami projektu są Dom Pomocy Społecznej Ugory, Dom Pomocy Społecznej Konarskiego, Dom Pomocy Społecznej – oddział Zamenhofa, Fundacja PETRA Senior oraz Stowarzyszenie „mali bracia Ubogich”.

Projekt „Zamek Otwarty: Kulturalne Domówki” jest realizowany przez Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu. To inicjatywa wspierająca seniorów i seniorki zależne, czyli osoby starsze z ograniczoną samodzielnością psychofizyczną, które często doświadczają wykluczenia społeczno-kulturalnego. Przy wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego program kontynuuje i rozszerza działania rozpoczęte w 2018 roku. Do tej pory w ramach projektu odbyło się około 63 wydarzeń kulturalno-społeczno-edukacyjnych w różnorodnych lokalizacjach – Domach Pomocy Społecznej, Dziennych Domach Pomocy oraz prywatnych mieszkaniach uczestników(-czek).

Naszym celem jest przełamywanie barier, które często dzielą osoby starsze od aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Widzimy w nich nie tylko odbiorców(-czynie), ale przede wszystkim współtwórców(-czynie) kultury – pełnych(-e) doświadczeń, emocji i historii, które warto usłyszeć i opowiedzieć. Działania projektu odbywają się tam, gdzie seniorzy(-ki) czują się bezpiecznie. Są to jednocześnie miejsca, w których pozostają ze względu na stan zdrowia i bariery architektoniczne (w ich domach, prywatnych lub instytucjonalnych). To sprawia, że kultura staje się prawdziwie dostępna, dostosowana do ich indywidualnych potrzeb.

Dzięki muzycznym spotkaniom, warsztatom kreacyjnym, kompetencyjnym, oddziałującym terapeutycznie poprzez artefakty kultury, spotkania z twórcami(-czyniami), artystami(-kami), przedstawienia, budujemy mosty między pokoleniami. Zapraszamy do wspólnego tworzenia i odkrywania radości z uczestnictwa. To także forma przeciwdziałania samotności i wykluczeniu.

To odpowiedź na potrzeby społeczne, wynikające z badań i doświadczeń wieloletniej pracy z seniorami(-kami) zależnymi. Kluczowym elementem są tu badania społeczne prowadzone przez zespół Centrum Kultury ZAMEK − od pilotażowych, po pogłębione analizy potrzeb środowiska osób w wieku senioralnym, które stanowią fundament planowania i realizacji wszystkich działań. Dzięki nim program odpowiada na realne oczekiwania i ograniczenia odbiorców(-czyń).

„Zamek Otwarty: Kulturalne Domówki” buduje nie tylko ofertę kulturalną, ale też wspiera społeczną integrację i poczucie przynależności. Dzięki partnerskiej współpracy z lokalnymi instytucjami oraz kompleksowemu wsparciu organizacyjnemu, projekt stanowi nową jakość w inkluzywnym dostępie do kultury dla osób starszych w Poznaniu.

Partnerzy:

Dom Pomocy Społecznej Ugory
Dom Pomocy Społecznej Konarskiego
Dom Pomocy Społecznej oddział Zamenhofa
Fundacja PETRA – senior
Stowarzyszenie „mali bracia Ubogich”

Projekt jest realizowany od stycznia do grudnia 2025 roku.
Koordynacja: Ewa Jańczak, e.janczak@ckzamek.pl, tel. 500 206 253

Projekt jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.